1598, Kraków w Cosmographii

Prezentowana mapa wykonana techniką drzeworytniczą należy do najwcześniejszych obrazów kartograficznych ziem Rzeczpospolitej. Została przedstawiona w IV tomie dzieła wybitnego niemieckiego humanisty Sebastiana Münstera (1489-1552) zatytułowanym „Cosmographia…”, wydanym w 1550 r. Cosmographia była jedną z najpopularniejszych ksiąg XVI stulecia. Zawierała ona opis całego ówcześnie znanego świata, wzbogacony licznymi mapami i ilustracjami. W założeniu miało być to kompendium całej wiedzy ludzkości.

Niniejsza mapa jedną z czterech map zamieszczonych w Cosmographii, które przedstawiały ziemie Rzeczpospolitej, obok mapy „Poloniae et Ungariae”, mapy „Von dem Königreich Polandt das in Sarmatia …” i mapy „Silesia”. Cel zamieszczenia w Cosmographii niniejszej mapy jest niezrozumiały bowiem przedstawia ona jedynie niewielki fragment obszaru objętego mapą „Poloniae et Ungariae”, a na dodatek jest ona mniej szczegółowa niż mapa „Von dem Königreich Polandt das in Sarmatia …”.

Prezentowana mapa pochodzi z późniejszej niemieckiej edycji zatytułowanej „Cosmographey, das ist Beschreibung aller Länder, herzschaften und für nemesten Stetten des gantzen Erdbodens sampt ihren Gelegenheiten, Eygenschaften, Religion, Gebräuchen, Geschichten und Handtierungen… / durch hern Sebastianum Munster”, wydanej przez Sebastiana Henricpetriego (1546-1627) w Bazylei w 1598 roku. Jej pierwowzorem była mapa sporządzona przez greckiego kartografa Klaudiusza Ptolemeusza (90-168) oraz mapa krakowskiego kanonika Bernarda Wapowskiego (1450-1535). Na mapie tej Kraków (Cracow), podobnie jak inne miasta, sygnowany jest znakiem graficznym w postaci miniaturowego rysunku.

Mapa przedstawia głównie środkowe ziemie XVI wiecznej Rzeczpospolitej. Obszar rozciąga się od Wielkopolski, przez Małopolskę w stronę Podola. Treść mapy jest zgeneralizowana i zawiera bardzo mało szczegółów, ograniczając się do symboli głównych miejscowości wraz z ich nazwami, hydrografii z podanymi nazwami rzek i jezior, symboli gór oraz lasów. Ciekawostką są przedstawione we wschodniej części mapy trzy mityczne jeziora: „Chrone See” (Cronos), „Sarmatis See” (Sarmackie) i „Amadoca See” (Amadockie). Nad mapą znajduje się tytuł rozdziału: „Das Vierdte Buch. Beschreibung aller Länder / so ettwan dem Künigreich ¦ Polandt underworffen sind gewesen / oder sunst mit ihm zuschaffen gehabt, Cap. LXI. ”. W lewym górnym rogu podana jest paginacja (MCCXXXVI). Pod mapą znajduje się tekst w języku niemieckim: „Wir wollen  …”. Na reversie strony znajduje się tekst z nagłówkiem „Von dem Polandt. Von dem Herzoge oder König Piast und sei. nen nachkommenden Königen und Fürsten”, a pod nim drzewo genealogiczne królów i książąt polskich od Piasta do pięciu córek Zygmunta Augusta.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .