1787, Plan Miasta Krakowa i Kazimierza z dzieła Filipa Lichockiego

Plan pochodzi z dzieła zatytułowanego “Dyaryusz przyiazdu Nayiaśnieyszego Stanisława Augusta Króla Polskiego szczęśliwie nam teraz panuiącego do Miasta Stołecznego Krakowa po widzeniu się z Jozefem II. Cesarzem Rzymsko-Niemieckim, y Katarzyną II Imperatorową Rossyiską. Na granicy państwa swoiego spisany“. Jest to publikacja okolicznościowa wydana z okazji pobytu ostatniego króla Polski w Krakowie, jak się później okazało wizyty pierwszej i jedynej. Autorem publikacji jest Filip Lichocki, syndyk miejski, późniejszy prezydent Krakowa z ramienia konfederacji targowickiej.

Plan obejmuje Kraków w obrębie murów obronnych, Wawel, Stradom, Kazimierz oraz fragment Podgórza zwanego ówcześnie Jozefstadt, któremu cesarz Józef II nadał w 1784 r. prawa wolnego miasta królewskiego. Na planie zaznaczone zostały place i ulice, a zabudowę ograniczono tylko do ważniejszych budowli, głównie sakralnych. Wskazano również pola uprawne, mokradła i tereny zielone. Bieg Wisły przedstawiono z dwoma rozgałęzieniami: Wielka Wisła jako nurt główny oraz Mała Wisła rozgraniczająca Kraków od Kazimierza. Została również uwidoczniona rzeźba terenu metodą kreskową. Pokazane na planie obiekty objaśniono w obszernej legendzie obejmującej nazwy kościołów, placów i ulic oraz bram miejskich.

Warto zwrócić uwagę na pewne wydarzenie, które zostało upamiętnione i oznaczone na planie literą “r” (Kanał, Ktoremy Zamek był wzięty). Miało ono miejsce podczas konfederacji barskiej w lutym 1772 r. i dotyczyło opanowania przez konfederatów wzgórza wawelskiego. Jak zanotował w swoim pamiętniku jeden z krakowian: „w nocy o godz. 11-tej pod komendą pana Szoazego, generała francuskiego, wyszedłszy z Tyńca, tak z piechotą, jako i z jazdą, niespodzianie podstąpili pod zamek krakowski, do którego wycieczkami cicho wpadłszy, tam komendę moskiewską (…) bez żadnego wystrzelenia do poddania się zmusili.” Oddziały konfederackie przeprawiły się pod Tyńcem przez Wisłę i skrycie podeszły pod Wawel. Po przybyciu na miejsce konfederaci odnaleźli wylot kanału, którym odprowadzano z zamku nieczystości. Otwór miał trzy stopy wysokości i trzy szerokości. Dostali się nim na Wawel idąc na czworakach. Po wyjściu ze „smrodliwego kanału” konfederaci rozbroili zaskoczoną rosyjską załogę ponosząc przy tym minimalne straty. Piętnaście lat później, król Stanisław August Poniatowski, podczas wizyty w Krakowie zatrzymał się na Wawelu. Zwiedzając zamek król szczególnie był zainteresowany kanałem, którym konfederaci barscy weszli na Wawel, co skwapliwie odnotował F. Lichocki na załączonym do swojego dzieła planie Krakowa.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .