1579, Mapa Polski Wacława Grodeckiego

Mapa należy do najstarszych zabytków polskiej kartografii. Jest dziełem kanonika Wacława Grodeckiego (1535-1591), jednego z pierwszych polskich kartografów. Mapę Grodecki zadedykował królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. Jej pierwowzorem była wcześniejsza mapa sporządzona w 1526 r. przez krakowskiego kanonika Bernarda Wapowskiego (1450-1535). Niestety w 1528 r. w wielkim pożarze Krakowa ogień strawił cały nakład i bloki drzeworytnicze mapy Wapowskiego.

Mapa Wacława Grodeckiego przedstawia ziemie XVI wiecznej Rzeczpospolitej rozciągające się od Morza Bałtyckiego aż po Morze Czarne. Jest jedyną mapą z tamtego okresu która zachowała się w całości przez co stała się fundamentalna dla późniejszej kartografii ziem polskich. Do jej powstania przyczynił się również Mikołaj Kopernik (1473-1543), który wyznaczył szerokości geograficzne wielu miejscowości. Nie mogło wśród nich zabraknąć Krakowa. Na mapie tej Kraków, podobnie jak inne miasta, sygnowany jest znakiem graficznym w postaci perspektywicznego miniaturowego rysunku, ale jest większy od innych, co wskazuje na jego stołeczną pozycję.

Mapa wykonana jest na papierze czerpanym metodą miedziorytu ręcznie kolorowanego. Treść mapy przedstawia symbole ważniejszych miejscowości wraz z ich nazwami, hydrografię z nazwami rzek i jezior, symbole lasów, rzeźbę terenu zaznaczoną metodą kopczykową oraz nazwy dzielnic. Przy ramce wewnątrz mapy wpisane są nazwy geograficznych stron świata: „Septentrio”, „Oriens”, „Meridies”, „Occidens”. W lewym dolnym rogu znajduje się kartusz zawierający tytuł mapy „POLONIAE finitimarumque locorum descriptio…”, a w lewym górnym rogu podziałka liniowa „Scala miliarium Germanicorum”. Na rewersie mapy znajduje się tekst w języku łacińskim, opisujący Koronę Królestwa Polskiego (POLONIAE REGNVM).

Mapa Grodeckiego swą popularność zawdzięcza zamieszczeniu jej w pierwszym nowożytnym atlasie świata Theatrum Orbis Terrarum wydanym przez flamandzkiego kartografa Abrahama Orteliusa w 1570 r. w Antwerpii. Prezentowana tu mapa pochodzi z łacińskiego wydania atlasu z roku 1579. Dzieło to jest niezwykłym zbiorem map składających się na portret całego ówcześnie znanego świata o zbliżonym rozmiarze i opatrzonych tekstem. Mapy te są dziś niezmiernie rzadkie, a duża ich część nie dotrwała do naszych czasów.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji.