1579, Mapa Polski Wacława Grodeckiego
Mapa należy do najstarszych zabytków polskiej kartografii. Jest dziełem kanonika Wacława Grodeckiego (1535-1591), jednego z pierwszych polskich kartografów. Mapę Grodecki zadedykował królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. Jej pierwowzorem była wcześniejsza mapa sporządzona w 1526 r. przez krakowskiego kanonika Bernarda Wapowskiego (1450-1535). Niestety w 1528 r. w wielkim pożarze Krakowa ogień strawił cały nakład i bloki drzeworytnicze mapy Wapowskiego.
Mapa Wacława Grodeckiego przedstawia ziemie XVI wiecznej Rzeczpospolitej rozciągające się od Morza Bałtyckiego aż po Morze Czarne. Jest jedyną mapą z tamtego okresu która zachowała się w całości przez co stała się fundamentalna dla późniejszej kartografii ziem polskich. Do jej powstania przyczynił się również Mikołaj Kopernik (1473-1543), który wyznaczył szerokości geograficzne wielu miejscowości. Nie mogło wśród nich zabraknąć Krakowa. Na mapie tej Kraków, podobnie jak inne miasta, sygnowany jest znakiem graficznym w postaci perspektywicznego miniaturowego rysunku, ale jest większy od innych, co wskazuje na jego stołeczną pozycję.
- Strona tytułowa
- Awers
- Rewers
Mapa wykonana jest na papierze czerpanym metodą miedziorytu ręcznie kolorowanego. Treść mapy przedstawia symbole ważniejszych miejscowości wraz z ich nazwami, hydrografię z nazwami rzek i jezior, symbole lasów, rzeźbę terenu zaznaczoną metodą kopczykową oraz nazwy dzielnic. Przy ramce wewnątrz mapy wpisane są nazwy geograficznych stron świata: „Septentrio”, „Oriens”, „Meridies”, „Occidens”. W lewym dolnym rogu znajduje się kartusz zawierający tytuł mapy „POLONIAE finitimarumque locorum descriptio…”, a w lewym górnym rogu podziałka liniowa „Scala miliarium Germanicorum”. Na rewersie mapy znajduje się tekst w języku łacińskim, opisujący Koronę Królestwa Polskiego (POLONIAE REGNVM).
Mapa Grodeckiego swą popularność zawdzięcza zamieszczeniu jej w pierwszym nowożytnym atlasie świata Theatrum Orbis Terrarum wydanym przez flamandzkiego kartografa Abrahama Orteliusa w 1570 r. w Antwerpii. Prezentowana tu mapa pochodzi z łacińskiego wydania atlasu z roku 1579. Dzieło to jest niezwykłym zbiorem map składających się na portret całego ówcześnie znanego świata o zbliżonym rozmiarze i opatrzonych tekstem. Mapy te są dziś niezmiernie rzadkie, a duża ich część nie dotrwała do naszych czasów.
CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji.
POLONIAE finitimarumque locorum descriptio Auctore WENCESLAO GODRECCIO Polono
Rok wydania: 1579
Autor: Wacław Grodecki
Adres wydawniczy: Auctoris [i.e. Abraham Ortelius] aere & cura impressum absolutumque apud Ant. Coppenium Diesth, Antverpiae
Rodzaj mapy: mapa ogólnogeograficzna
Skala: 1:2342000
Orientacja: N - północna
Dokładność kartometryczna: mała
Język: łaciński
Technika wykonania: miedzioryt ręcznie kolorowany na papierze czerpanym
Ramka: zwykła, podwójna z oznaczeniami współrzędnych geograficznych co 1°, graficznie oznaczone w ramce wewnętrznej co 5'
Format: ramka: 494 x 374, arkusz: 558 x 464 (mm)
Bibliografia:
- Ortelius Abraham, 1579. Theatrvm Orbis Terrarvm; opus nunc denuo ab ipso auctore recognitum... castigatum et quamplurimis novis tabulis atque commentariis auctum. Antverpiae.
Źródło: zbiory prywatne (Copyright © Jakub Wojkowski)
Numer katalogowy: 10