1831, Plan Wolnego Miasta Krakowa w obrębie okopów

Plan “Pianta di Cracovia” jest włoskim wydaniem “Planu Wolnego Miasta Krakowa w obrębie okopów” autorstwa Tadeusza Mostowskiego. Został on zamieszczony w dziele Bernarda Zaydlera “Storia della Polonia fino agli ultimi tempi”, jednej z piękniej wydanych XIX wiecznych książek o Polsce.

Plan obejmuje miasto w granicach okopów powstałych w okresie kościuszkowskim, a następnie rozbudowanych przez Austriaków. Przedstawiony został stary Kraków, Stradom i Kazimierz, przedmieścia Smoleńsk, Piasek, Kleparz i Wesoła. W sieci rzecznej pokazano bieg Wisły w dwu korytach, Rudawę i ujście Wilgi. Większe skarpy i wały ziemne zaznaczono za pomocą kresek. Ulice wrysowano bez podania nazw. Zabudowę zwartą przedstawiono w blokach i kompleksach, zaznaczając obrysy ważniejszych obiektów i różnicując zabudowę murowaną od drewnianej. Wyszczególniono własność magistracką (rządową), akademicką i duchowną. Wrysowano również uprawy rolne i użytki zielone, a na terenach luźnej zabudowy zaznaczono granice parcel. Zaznaczono również mosty i brody na Wiśle, a także rogatki przy wjeździe do miasta. W legendzie wymieniono ważniejsze budowle, które oznaczono literami (A-M). Wśród nich znalazły się między innymi: Senat i władze miasta (A), Dyrekcja Policyi municypalnej (B), Collegium fizyczne (C), Collegium Jagiellońskie (D), Collegium prawnicze (E), sukiennice (F), Rynek (G), katedra na Wawelu (H), Pałac Biskupi (I), ogród botaniczny (K), obserwatorium astronomiczne (L) i zamek królewski na Wawelu (M).

Na planie nie zobaczymy już średniowiecznych murów obronnych miasta. W ich miejscu, na podstawie senackiej decyzji z 1820 r. powstały Planty krakowskie. Rozbiórka zrujnowanych murów obronnych i zasypywanie fos, które pełniły rolę miejskiego śmietniska i ujścia ścieków, trwało kilkanaście lat. Wydanie niniejszego planu zbiegło się z zakończeniem prac ziemnych (plantowania), a ich zwieńczeniem było powstanie miejskiego ogrodu okalającego stare miasto.

Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków i jego Okręg zwane także Rzeczypospolitą Krakowską utworzono traktatem na kongresie pokojowym w Wiedniu w 1815 r. z inicjatywy cara Aleksandra I. Kontrolę nad polityką zagraniczną zapewniły sobie trzy sąsiadujące mocarstwa: Imperium Rosyjskie, Królestwo Prus i Cesarstwo Austrii wyznaczając swych komisarzy, których uprawnienia i wpływ na bieg wydarzeń rósł z biegiem lat. Wolne Miasto Krakowa przetrwało do 1846 r., kiedy to po powstaniu krakowskim wcielono ten obszar do monarchii habsburskiej.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .