1866, Plan Krakowa T. Żebrawskiego

Prezentowany plan pochodzi z XIX-wiecznego przewodnika zatytułowanego “Kraków i jego okolice“, którego autorem jest Ambroży Grabowski, wybitny krakowski księgarz, bibliofil, historyk i kolekcjoner. Plan został opracowany przez Teofila Żebrawskiego, znanego krakowskiego kartografa i geodetę na podstawie istniejących materiałów kartograficznych, prawdopodobnie planu senackiego.

Plan obejmuje swym zasięgiem Kraków, Kazimierz i Podgórze oraz przedmieścia Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki, Stradom Zwierzyniec, Piasek, Czarną Wieś, Nową Wieś, Krowodrzę, Kleparz, Prądnik Czerwony, Olszę, Wesołą, Grzegórzki oraz Dąbie. Pomimo małej dokładności plan przedstawia bogatą treść zamieszczoną na niewielkim formacie. W sieci komunikacyjnej zaznaczono ulice (częściowo z nazwami), place, mosty oraz linie kolejową. W sieci wodnej pokazano Wisłę w obu korytach, Rudawę, fragment Prądnika oraz Wilgę, a także liczne stawy. Zabudowę zwartą przedstawiono w blokach i kompleksach, zaznaczając obrysy ważniejszych budowli z podaniem ich policyjnych (administracyjnych) numerów. Zaznaczono też parki, ogrody oraz użytki zielone i rolne. W przewodniku zawarto bardzo szczegółowy wykaz gmachów, ulic, placów, urzędów i zakładów przedstawionych na planie, a dla ułatwienia  odszukania informacji wrysowano na planie siatkę kwadratów ponumerowanych od 1 do 70.

Ambroży Grabowski w swym przewodniku w malowniczych słowach opisał widok Krakowa: “Już o milę odległości rozwija się powabny widok tego starożytnego miasta, z którem co do wspaniałości obrazu, żadne miasto polskie porównania nie wytrzyma. Wysokie wieże licznych jego kościołów, czerwieniące się dachówki, oraz połysk miedzianych dachów i kopuł, od których się promień słońca odbija, wreszcie zamek królewski, górujący nad tą mieszanina gmachów umysł podróżnego naprzód już szczególnem napełnia ją uczuciem. Jeszcze widok ten urozmaicają w dalekiej głębi leżące Karpaty […] jakby za ramy czarownemu obrazowi temu służące, których wysokie szczyty w błękitach powietrza giną“.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .