1657, Plan oblężenia Krakowa przez sprzymierzone wojska polsko-austriackie (wyd. niemieckie)

Plan należy do najstarszych zabytków kartograficznych Krakowa. Pochodzi z dzieła Martina Meyera: „Theatri Europaei Achter Theil/ Von den denckwürdigsten Geschichten/ …”, wydanego w 1693 r. we Frankfurcie nad Menem. Autorem planu jest włoski inżynier wojskowy Isidoro Affaitati będący na usługach króla polskiego Jana Kazimierza. Istnieje również rzadziej spotykane włoskie wydanie tego planu (Nr kat. 3).

Plan przedstawia oblężenie Krakowa, znajdującego się pod szwedzko-siedmiogrodzką okupacją, przez sojusznicze wojska polsko-austriackie. Miało ono miejsce w latach 1656-1657 i zakończyło się ostatecznie 25 sierpnia 1657 r. Podobnie jak wcześniejsza mapa z 1655 r. (Nr kat. 1) plan ten obejmuje miasto w obrębie murów obronnych (Kraków, Wawel i Kazimierz), Stradom oraz Kleparz. Wewnątrz Krakowa pokazano place i ulice, a zabudowę ograniczono tylko do ważniejszych budowli. Ze względów strategicznych szczegółowo zaznaczono bieg Wisły z dwoma rozgałęzieniami (Stara Wisła jako nurt główny) i dopływami (Rudawą i Prądnikiem), fosy wokół murów obronnych miasta, z odnogą odgraniczającą Wawel od podogrodzia Okołu, sieć dróg, szwedzkie fortyfikacje obronne, artyleryjskie pozycje ogniowe i kierunki obstrzału, rozlokowanie sojuszniczych wojsk polsko-austriackich oraz kilka obiektów na Kazimierzu, Stradomiu, Garbarach i Kleparzu. Rysunkiem panoramicznym pokazano kwatery dowódców, w tym królewską oraz większe wzniesienia (Krzemionki, Las Wolski, Bielany). Rozpoznać też można grunty orne, ogrody, sady, stawy i mokradła brody oraz mosty na Wiśle: na Salwatorze (na palach), w dole biegu rzeki (na pontonach) oraz na Starej Wiśle (pomiędzy Krakowem a Kazimierzem). Pokazane na planie obiekty objaśniono w legendzie obejmującej 55 pozycji oznaczonych liczbami. Wśród nich znalazły się między innymi: Wawel (1), bramy murów obronnych: Grodzka (2), Nowa (3), Mikołajska (4), Floriańska (5), Sławkowska (6), Szewska (7), przy św. Annie (8), Wiślna (9), Boczna (10), kościoły: Mariacki (13), św. Piotra i Pawła (14), św. Floriana (18), Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny – Na Piasku (19), klasztory: oo. Franciszkanów (15), oo. Dominikanów, (16) oo. Karmelitów (20), ss. Norbertanek (21), kwatera króla Jana Kazimierza (27) i Pałac Królewski w Łobzowie (24).

Wojska szwedzkie pod dowództwem gen. Pawła Wirtza wzmocnione przez wojsko siedmiogrodzkie Jana Bethlena broniło oblężonego Krakowa przed wojskami polskimi Jerzego Lubomirskiego, a później także przed cesarskimi posiłkami pod dowództwem feldmarszałka Melchiora von Hatzfeldta. Po kapitulacji wojsk siedmiogrodzkich dotarł do Krakowa rozkaz od księcia Rakoczego nakazującego Siedmiogrodzianom oddanie miasta. Po niecałych trzech tygodniach osamotniony szwedzki garnizon gen. Pawła Wirtza skapitulował na honorowych warunkach.

Uwolniony od okupacji Kraków był całkowicie zrujnowany. Zniszczenia związane z oblężeniem, a następnie okupacja szwedzko-siedmiogrodzka w latach 1655 – 1657 dotknęły zarówno samego Krakowa, jak i okolicznych wsi, miasteczek i klasztorów które złupiono, a następnie spalono lub zburzono. Szczególnie ucierpiała zabudowa Kleparza i Kazimierza, jurydyki: Podzamcze, Stradom, Smoleńsk, Retoryka, Biskupie i Garbary oraz osady: Czarna Wieś, Rybitwy i Kawiory. Po blisko trzech wiekach prosperity, na zniszczonych przedmieściach Krakowa zredukowano zabudowę, układ drogowy i sieć wodną. W ich miejsce zakładano sady, ogrody i pola uprawne.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .