1655, Plan oblężenia Krakowa przez wojska szwedzkie

Prezentowany plan należy do najstarszych obrazów kartograficznych Krakowa. Pochodzi on z dzieła Samuela Pufendorfa „De rebus a Carolo Gustavo Sueciae Rege gestis commentrariorum libri septem elegantissimi tabulis aeneis exornati cum triplici indice” wydanego w 1696 r. w Norymberdze. Autorem planu jest wojskowy inżynier Eryk Jönson Dahlberg.

Półpanoramiczny rysunek pokazuje oblężenie Krakowa przez wojska szwedzkie które trwało od 25 września do 13 października 1655 r. Było ono częścią działań wojennych w czasie drugiej wojny północnej (potopu szwedzkiego). Pierwszy plan rysunku stanowi kompozycja krajobrazowo-figuralna przedstawiająca żołnierzy szwedzkich i namioty obozu. W dalszej perspektywie przedstawiono w sposób schematyczny (bez uwzględnienia zabudowy) miasto w obrębie murów obronnych (Kraków, Wawel i Kazimierz), Stradom oraz Kleparz. Ze względów strategicznych szczegółowo zaznaczono bieg Wisły z dwoma rozgałęzieniami i dopływami (Rudawą i Prądnikiem), ujście Prądnika na Blichu do Starej Wisły, fosy wokół murów obronnych miasta, z odnogą odgraniczającą Wawel od podogrodzia Okołu, sieć dróg, fortyfikacje obronne, rozlokowanie wojsk szwedzkich oraz kilka obiektów na Stradomiu, Garbarach i Kleparzu. W śród nich można rozpoznać ówczesną ulicę Wesołą (obecna ul. Kopernika), ulicę Stradomską, ulicę Szeroką i Czarną (obecna ul. Karmelicka), Półwsie (późniejsza ul. św. Piotra, obecna ul. Łobzowska), ulicę Biskupią (obecna ul. Krowoderska), prostopadłe do nich trakty w okolicy dzisiejszej ulicy Grabowskiego i al. Słowackiego, stawy: Na Żabim Kruku (pod murami u wylotu ul. Wiślnej), Na Groblach (obecny Plac na Groblach), Królewski (obecne Planty im. Floriana Nowackiego w pobliżu ujścia Wilgi do Wisły), św. Sebatinana (okolice ul. św. Sebastiana) oraz obiekty sakralne: klasztor oo. Karmelitów (ul. Kopernika) i oo. Reformatów (Garbary), kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny – Na Piasku (ul. Karmelicka), św. Floriana (ul. Warszawska) i św. Bernardyna ze Sieny (ul. Bernardyńska). Rzeźba terenu została nieznacznie uwidoczniona falistymi kreskami.

W okresie potopu szwedzkiego istniało tak zwane „trójmiasto krakowskie” – miasto Kraków z Wawelem oraz dwa miasta satelitarne: Kazimierz założony w 1335 r. oraz Kleparz lokowany w 1366 r. (zwany wtedy Florencją od kościoła św. Floriana). Był to dramatyczny okres w dziejach tego miejskiego układu. Na wieść o zbliżającej się ofensywie, będące u szczytu swej świetności przedmieścia Krakowa zostały zrównane z ziemią w celu odebrania osłony szwedzkim natarciom. Spalono wówczas Garbary i Biskupie wraz z całym Kleparzem. Na czele broniącej Krakowa załogi w sile 2200 żołnierzy stanął kasztelan kijowski Stefan Czarniecki. Żołnierzy wspomagało 2300 mieszczan krakowskich i studentów. Obrońcy mieli do dyspozycji 160 dział. Po miesiącu krwawego oblężenia Czerniecki świadomy braku szans na odsiecz wojsk koronnych skapitulował chcąc oszczędzić Kraków i pozostałą przy życiu załogę. 19 października, po przeprowadzeniu na Rynku przeglądu wojska Czarniecki wymaszerował z miasta na czele 1800 żołnierzy i 12 dział. Został przyjęty przez szwedzkiego króla Karola Gustawa w obozie na Prądniku na wydanej na swoją cześć uczcie. Po południu król szwedzki wjechał do miasta i obsadził Kraków 2500 żołnierzami piechoty i 500 rajtarami. Od tego momentu rozpoczęła się wyniszczająca miasto dwuletnia okupacja szwedzko-siedmiogrodzka.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .