1881, Twierdza Kraków

Mapa “Environs de Cracovie” pochodzi z atlasu “Géographie Militaire – Principaux états de l’Europe” autorstwa francuskiego oficera, późniejszego generała Anatole Marga. Atlas został wydany pod koniec IX wieku i zyskał bardzo duże uznanie w literaturze wojskowej. Przedstawiono w nim ówczesne europejskie fortyfikacje wśród których znalazła się również Twierdza Kraków.

Historia Twierdzy Kraków rozpoczęła po zajęciu Krakowa przez Austriaków i wyprowadzeniu z miasta wojsk Prus i Rosji. Oficjalna decyzja o budowie twierdzy została ogłoszona przez cesarza Franciszka Józefa 12 kwietnia 1850 r.

Prezentowana mapa przedstawia twierdzę z początkowego okresu (około 1864 r.) kiedy to Kraków otoczony był dwoma pierścieniami umocnień. W późniejszych latach, na przełomie IX i XX wieku, powstał jeszcze jeden – trzeci pierścień obronny.

Pierwszy sześciokilometrowy pierścień znajdował się w odległości zaledwie 700-1500 m od Rynku i był pozostałością po fortyfikacjach okresu kościuszkowskiego oraz Wolnego Miasta Krakowa. Miał on formę wału ziemnego, w którego załamaniach znajdowały się bastiony lub półbastiony. Przebiegał w miejscu dzisiejszych Alei Trzech Wieszczów, a następnie na Nowym Kleparzu (bastion III Kleparz) skręcał w stronę Ronda Mogilskiego (bastion V Lubicz) i dalej poprzez Rondo Grzegórzeckie kierował się w stronę Wisły. Drugi ponad dwudziestokilometrowy pierścień znajdował się na przedpolu miasta w promieniu około 1,8-4,0 km od Rynku. Tworzyło go kilkanaście fortów redutowych i szańców polowych. Komendant twierdzy wyznaczył strefy na zewnątrz linii fortyfikacyjnej w której obowiązywał zakaz zmian stanu zabudowy oraz nakaz rozbiórki na każde żądanie wojska, tak zwany “rewers demolacyjny”. W konsekwencji fortyfikacje te na wiele dziesięcioleci zahamowały rozwój przestrzenny Krakowa i budownictwo na przedmieściach miasta.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .