1911, Planty Krakowskie

Plan przedstawiający “Planty krakowskie w początku roku 1911” stanowił załącznik do monografii Franciszka Kleina zatytułowanej “Planty Krakowskie“. Ma on charakter inwentaryzacji architektonicznej ukazującej zagospodarowanie przestrzenne ówczesnych Plant, a jego autorem jest Stanisław Grek.

Planty krakowskie powstały w miejscu średniowiecznych murów obronnych miasta na podstawie senackiej decyzji z 1820 r. Rozbiórka zrujnowanych murów obronnych i zasypywanie fos, które pełniły rolę miejskiego śmietniska i ujścia ścieków, trwało kilkanaście lat, a ich zwieńczeniem było utworzenie miejskiego ogrodu okalającego stare miasto. 100 lat później Franciszek Klein, autor wyżej wspomnianej monografii napomina: “Choć piękne są obecne planty, to jednak zniesienie tych baszt i murów fortecznych jest dla Krakowa niepowetowaną szkodą. Zachowawszy te pamiątki, byłby Kraków jedynym w Europie grodem o jednolitym charakterze. Ten błąd musi być nauką na przyszłość, aby z niszczeniem starych budowli być ostrożnym”.

Przedstawione na planie Planty swój wygląd zawdzięczają Bolesławowi Maleckiemu, miejskiemu ogrodnikowi. Wprowadził on na Planty typ ogrodownictwa pejzażowego wytyczając boczne alejki, tworząc kółka, obsadzając klomby i rabatki, przygotowując miejsca pod pomniki, oraz zakładając sadzawki. Od tamtego czasu Planty dzielą się na 8 ogrodów o zróżnicowanych krajobrazach i wnętrzach.

Krakowska poetka i dramatopisarka dwudziestolecia międzywojennego, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, w takich oto poetyckich słowach opisuje krakowskie “Planty”:

I gdzież jest drugie miasto tak liśćmi pokryte,
Jakby strzechą zielonej wokoło dachówki?
Kasztany – pień obok pnia –
Nokturn cienisty za dnia –
Duszno, grząsko…
Pod każdą z ławek srebrna, deszczowa kałuża;
Na ławce – profesor z książką,
Na drugiej – hrabina w pince-nez,
A na trzeciej żydowska dziewczynka, jak róża…
Tyle ich było pięknych. Ach, te róże nieszczęsne!

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .