1657, Plan oblężenia Krakowa przez sprzymierzone wojska polsko-austriackie (wyd. włoskie)

Jest to jeden za najstarszych zabytków kartograficznych Krakowa. Plan pochodzi z dzieła Gualdo Galeazzo: „Historia di Leopoldo Cesare: continente le cose più memorabili successe in Europa, dal 1656. sino al 1670”, wydanego w 1670 r. w Wiedniu. Autorem planu jest włoski inżynier wojskowy Isidoro Affaitati będący na usługach króla polskiego Jana Kazimierza. Istnieje również częściej spotykane niemieckie wydanie tego planu (Nr kat. 2).

Plan przedstawia oblężenie Krakowa, znajdującego się pod szwedzko-siedmiogrodzką okupacją, przez sojusznicze wojska polsko-austriackie. Miało ono miejsce w latach 1656-1657 i zakończyło się ostatecznie 25 sierpnia 1657 r. Podobnie jak wcześniejsza mapa z 1655 r. (Nr kat. 2) plan ten obejmuje miasto w obrębie murów obronnych (Kraków, Wawel i Kazimierz), Stradom oraz Kleparz. Wewnątrz Krakowa pokazano place i ulice, a zabudowę ograniczono tylko do ważniejszych budowli. Ze względów strategicznych szczegółowo zaznaczono bieg Wisły z dwoma rozgałęzieniami (Stara Wisła jako nurt główny) i dopływami (Rudawą i Prądnikiem), fosy wokół murów obronnych miasta, z odnogą odgraniczającą Wawel od podogrodzia Okołu, sieć dróg, szwedzkie fortyfikacje obronne, artyleryjskie pozycje ogniowe i kierunki obstrzału, rozlokowanie sojuszniczych wojsk polsko-austriackich oraz kilka obiektów na Kazimierzu, Stradomiu, Garbarach i Kleparzu. Rysunkiem panoramicznym pokazano kwatery dowódców, w tym królewską oraz większe wzniesienia (Krzemionki, Las Wolski, Bielany). Rozpoznać też można grunty orne, ogrody, sady, stawy i mokradła brody oraz mosty na Wiśle: na Salwatorze (na palach), w dole biegu rzeki (na pontonach) oraz na Starej Wiśle (pomiędzy Krakowem a Kazimierzem). W porównaniu do niemieckiego wydania (Nr kat. 2) treść planu nieznacznie się różni w zakresie przebiegu fortyfikacji obronnych w pobliżu Wawelu i murów miejskich, a także odnośnie rozmieszczenia formacji zbrojnych.

Pokazane na planie obiekty objaśniono w legendzie obejmującej zaledwie 15 pozycji oznaczonych dużymi literami (wydanie niemieckie (Nr kat. 2) obejmowało 55 obiektów). Wśród nich poza Wawelem (A) i mostem na Starej Wiśle (C), prawie wszystkie odnośniki dotyczą lokalizacji kwater dowódców zbrojnych oddziałów.

Wojska szwedzkie pod dowództwem gen. Pawła Wirtza wzmocnione przez wojsko siedmiogrodzkie Jana Bethlena broniło oblężonego Krakowa przed wojskami polskimi Jerzego Lubomirskiego, a później także przed cesarskimi posiłkami pod dowództwem feldmarszałka Melchiora von Hatzfeldta. Po kapitulacji wojsk siedmiogrodzkich dotarł do Krakowa rozkaz od księcia Rakoczego nakazującego Siedmiogrodzianom oddanie miasta. Po niecałych trzech tygodniach osamotniony szwedzki garnizon gen. Pawła Wirtza skapitulował na honorowych warunkach.

Uwolniony od okupacji Kraków był całkowicie zrujnowany. Zniszczenia związane z oblężeniem, a następnie okupacja szwedzko-siedmiogrodzka w latach 1655 – 1657 dotknęły zarówno samego Krakowa, jak i okolicznych wsi, miasteczek i klasztorów które złupiono, a następnie spalono lub zburzono. Szczególnie ucierpiała zabudowa Kleparza i Kazimierza, jurydyki: Podzamcze, Stradom, Smoleńsk, Retoryka, Biskupie i Garbary oraz osady: Czarna Wieś, Rybitwy i Kawiory. Po blisko trzech wiekach prosperity, na zniszczonych przedmieściach Krakowa zredukowano zabudowę, układ drogowy i sieć wodną. W ich miejsce zakładano sady, ogrody i pola uprawne.

CYTOWANIE:
Wojkowski J., 2020. CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach — geoportal: dawnemapykrakowa.pl, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji .